Jelcz-Laskowice: „Śladami polskości na XIX-wiecznej ziemi laskowickiej”

Zachęcamy do poznania historii ziemi laskowickiej z okresu sprzed 1945r. i wzięcia udziału w bezpłatnych warsztatach artystyczno-edukacyjnych, które będą trwały od marca do maja 2022r.

Zapisy na zajęcia ze zdobienia poduszek, malarstwa portretowego i linorytu już trwają w biurze Centrum Kultury.

W trakcie realizacji projektu będziemy poszukiwać śladów polskości na obszarze dzisiejszej gminy Jelcz-Laskowice. Warsztaty artystyczne skierowane do dzieci, młodzieży i dorosłych będą oparte na źródłach historycznych związanych z naszym regionem.

Harmonogram warsztatów:

07-13 marca 2022 | warsztaty muzealne

Warsztaty skierowane do zespołów muzycznych. „Dolnoślązacy. Pamięć, kultura, tożsamość – opowieść o historii i dziedzictwie kulturowym Dolnego Śląska”.

Spotkanie składa się z dwóch części. Pierwsza to lekcja muzealna oraz zwiedzanie wystawy, druga to warsztaty przybliżające dolnośląską tradycję drukowania tkanin, tworzenia dolnośląskiego haftu oraz wycinanek. Pierwszy etap poświęcony jest kulturze i historii ludności, która zamieszkiwała tereny Dolnego Śląska przed 1945 r., a także pokazanie powojennych losów osadników, którzy przybyli tu z różnych stron.
Na wystawie stałej poznamy stroje ludowe ze zbiorów muzealnych

Zajęcia w Muzeum Etnograficznym.

14-18 marca 2022 | warsztaty zdobienia poduszek wełną czesankową

Warsztaty dla młodzieży i dorosłych szycia makatek i zdobienia poduszek „Bez ochoty nie spore roboty, czyli wyszywamy polskie przysłowia”, oparte na dziełach J. Lompy autora zbioru „Przysłów i mowy potocznej ludu Polskiego w Szląsku” z 1853r., które były używane na obszarze ziemi laskowickiej.

Na zajęciach poznacie technikę pięknego zdobienia, a przy tym przybliżymy Wam przesłanie, że przysłowia są mądrością narodu! W dodatku będą to przysłowia pochodzące z naszego regionu, tym bardziej warto je bliżej poznać.

Instruktor: Ewa Maszczyk

21-25 marca 2022 | warsztaty linorytu

Warsztaty „Rytujemy!” dla młodzieży i dorosłych przybliżają wspaniałą technikę linorytu oraz ilustrują wybrane terminy ze słownika gwary dolnośląskiej. Linoryt to technika graficzna należąca do technik druku wypukłego, w której rysunek żłobi się w linoleum. Do opracowania matrycy użyjemy dłut, nożyków i innych narzędzi umożliwiających cięcie materiału. Odbitki wykonamy za pomocą pras i kostek introligatorskich.

Instruktor: Ewa Maszczyk

28-31 marca 2022 | warsztaty malarstwa portretowego

Warsztaty dla dzieci i młodzieży „Kreski Dzialasa, Figuliusza i Treski” odpowiedzą na pytanie jak wyglądał Jerzy Treska, Simon Figuliusz i Baltazar Dzialas, z uwagi na fakt, że w materiałach źródłowych nie ma informacji o wyglądzie tych postaci. Podczas zajęć zostaną wydobyte artystyczne wizerunki tych osób, ukazując cechy ich charakteru i atrybuty (odzież oraz rekwizyty typowe dla tamtego okresu, m.in. pióro, kapelusz, kryzę itp.).

Instruktor: Elżbieta Czech

04-31 maja 2022 | warsztaty muzyczne

Warsztaty dla zespołów muzycznych muzyczne „Odkryj dawne pieśni” na podstawie „Pieśni Ludu Polskiego w Górnym Szląsku” Juliusza Rogera z 1863 roku odbędą się w oparciu o uprzednio skomponowane melodie do 3 utworów: „Oławo, Oławo” z dawnego powiatu opolskiego, „Wiem ja ptaszka w lesie”, w której mowa m.in. o Laskowionce oraz „Od Oławy deszcz idzie”. Zostanie przeprowadzony cykl 8 spotkań warsztatowych zakończonych pokazem. Warsztaty będą skierowane zarówno do członków zespołów MiłoGranie, Świtezianie, Ratowiczanki.

Instruktor: Anna Janiak, Agnieszka Saj

O czym jest projekt?

Uwaga skierowana będzie na lokalną historię, która sięga głębiej w przeszłość, do okresu XIX-wiecznego, który odsłoni przed nimi mniej rozpoznaną rzeczywistość Polaków żyjących na ziemi laskowickiej. Od czasów piastowskich, przez kolejne wieki, w warunkach oderwania od państwowości polskiej, potrafili zachować swoją tożsamość. Przy czym wiek XIX był dla nich szczególny – zdobyli się na zbiorowy protest przed administracją pruską w obronie swojego języka i tradycji, dostarczyli potomności słownikowego opisu swojej gwary, byli przedmiotem badań językoznawców i etnografów, którzy w wydanych w tym okresie książkach przedstawiali specyfikę ich języka i publikowali ich pieśni. Był też wiek XIX dla tej społeczności – wobec nasilających się mechanizmów germanizacji – okresem schyłkowym. Dokumenty, które nam zostawili, chcemy traktować jako testament umarłej kultury. Sięgając po nie, proponujemy współczesnym mieszkańcom Jelcza-Laskowic głębszą, historyczną tożsamość: spadkobierców minionych pokoleń tutejszych Polaków. Wydarzenia i źródła historyczne, do których będziemy się w naszym projekcie odwoływać:

1) w 1826 roku doszło na ziemi laskowickiej do zorganizowanego protestu ludności polskiej pod wodzą chłopa z Nowego Dworu, Jerzego Treski, przeciw ograniczaniu nabożeństw polskich w ewangelickim kościele w Laskowicach. Protest przyniósł ograniczone skutki, władze pruskie nie odebrały Polakom nabożeństw w takiej skali, w jakiej planowano to pierwotnie, nasiliły jednak akcję germanizacyjną, prowadzoną w szkołach wobec najmłodszego pokolenia Polaków. Wydarzenie to udokumentowane zostało w petycji Jerzego Treski, w której autor szczegółowo przedstawia stosunki narodowościowe w miejscowościach parafii ewangelickiej w Laskowicach;

2) na lata 1809 – 1824 przypada okres działalności Baltazara Dzialasa, nauczyciela ze szkoły w Ratowicach. Pracował on w tym czasie nad „Zbiorem wyrazów szląsko-polskich”. Przechowywany w zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej rękopis jest jedynym zapisem wymarłej gwary dolnośląskiej spod Wrocławia;

3) Jerzy Samuel Bandtkie był polskim uczonym, językoznawcą i bibliotekarzem, który współtworzył w latach 1798 – 1811 polskie środowisko kulturalne we Wrocławiu. Bandtkie prowadził badania językowe na ziemi laskowickiej jeszcze przed Dzialasem, a wyniki swoich prac zawarł m.in. w wydanym w 1821 r. artykule „Wiadomości o języku polskim w Szląsku i o polskich Szlązakach”. Dowodził związków słowiańskiej autochtonicznej ludności Śląska z Polską polemizując z historykami czeskimi i niemieckimi;

4) w 1863 r. ukazał się we Wrocławiu zbiór „Pieśni Ludu Polskiego w Górnym Szląsku”, autorstwa Juliusza Rogera. Śpiewnik ten zawiera trzy pieśni odwołujące się do ziemi oławskiej, w tym jedną z bezpośrednimi odniesieniami do Laskowic i sąsiednich miejscowości. Ze zbioru tego pochodzi też pieśń „We Wrocławiu na rynecku”, na podstawie której utworzono melodię hejnału wrocławskiego;

5) w obszarze naszych zainteresowań znalazł się również zbiór przysłów śląskich Józefa Lompy. Tak jak pieśni z ziemi oławskiej dołączono do zbioru pieśni górnośląskich, tak możemy zakładać, że przysłowia zapisane przez Lompę były znane i używane przez Polaków z Laskowic;

6) nie przypadkiem do buntu Polaków doszło właśnie w parafii laskowickiej. Była to jedna z większych parafii ewangelickich, jeszcze z czasów przynależności do Księstwa Brzeskiego. A zatem Treska stanął w obronie ponad 200-letniej tradycji. Początki polskich ewangelików w Laskowicach wiążą się z jeszcze jedną postacią i pozostawionym przez nią wyjątkowym dokumentem. Mowa o pastorze Simonie Figuliuszu, autorze ukończonego w 1573 r. mszału w języku polskim, zawierającego także listy apostolskie oraz ewangelie. Jest to najstarszy mszał napisany w języku polskim, a jego rękopis przechowuje Biblioteka Archidiecezjalna we Wrocławiu.

Motywem spajającym wszystkie źródła historyczne jest mowa ojczysta i to, co z nią związane. Mowa jest częścią naszej kultury, a bezpieczna i silna Rzeczpospolita rodziła się nie tylko na polach bitew i w gabinetach polityków, ale także poprzez kształtowanie języka polskiego.